Özgürlük Üzerine

İnsan bir toplum içerisinde yaşar, özgürlüğünü de bu toplumun belirlediği yazılı/ yazısız kurallara göre temellendirir. Ancak bilinmelidir ki özgürlük kavramı, belli bir temele ya da argümana indirgenemeyecek kadar hassas bir kavram ve olgudur. Bu bağlamdan yola çıkarak, özgürlüğün birçok argüman ve kurum üzerinden düşünülmesi gerektiğini söyleyebiliriz.

Özellikle yaşamın insana izin verdiği sınırlar düşünülünce, kuşkusuz farklı bir soru öne çıkar: “İstenç ve kararlarımız özgür irademizle mi verilmektedir?” Albert Einstein dahi bu soruyu kendisine sormuş olup istediği cevabı Arthur Schopenhauer’ın aforizmalarından ilham alarak bulmuştur. Özgür iradenin bir çeşit kendimizdeki halüsinasyon olduğunu düşünen Einstein, ulaştığı noktayı ilerleyen zamanlarda çalışmalarıyla kesiştirerek insanlara aktarmayı amaçlamıştır.

Bu konuya bir örnek verecek olursak; insan beyninin bir soru karşısındaki durumunu gözlemleyebiliriz. Ses tonu, mimik ve beden dili gibi beynin birçok kriteri çok kısa bir sürede belirlemesi, ona göre karşılık vermesi gerekmektedir. Beyin, sizden çıkabilecek her ihtimali siz daha bunun üzerine düşünmeden milisaniyeler içinde düşünür, simüle eder ve sonucunda siz o anki en iyi olasılığı deneyimlemiş olursunuz. Özetle, o anın şartlarına uyan ideal sonuç beyniniz tarafından siz daha düşünmeden önce karar verilmiştir. Beyin hiçbir zaman toplumdan aykırı düşünemez ve insanı toplumda kalmasını sağlayacak şartlar altında sınırlar. Beynin kurmuş olduğu simülasyonlar her zaman kişinin konfor alanında kalması üzerine kurulur.

Bir diğer açıdan bakılırsa, kişinin dönemi içindeki belirlenmiş olan yazılı/yazısız akla gelebilecek her türlü yargı ve yasalar yereldir. Bir yasa ne kadar belli bir dönemde yürürlükte olursa olsun değişen şartlara karşı formunu koruyamayabilir. Böylelikle insan da toplumda var olduğu sürece hiçbir zaman hakiki özgürlük ile yaşayamayacağı, önünde sürekli onu yontacak ve sınırlayacak argümanlar olacağının gerçekliği ortaya çıkar.  İnsanın hayata gelme süreci dahi kendi özgür iradesi dışında gerçekleşir. Toplumsal yaşamı oyalamak adına kurulmuş çarklar aslında kişinin doğuştan zindanlarıdır. Ruhun özgürlüğü, kişinin hayat içinde deneyimlediği birikimleri eşliğinde açığa çıkar. Yani birey aslında bulunduğu dönemin ve kültürünün bir nevi hamuru olarak doğar. İnsan ona sunulan sonsuz evrenin içinde özgürlüğü hatırlayamazsa, insanlığın oluşturduğu çarka hizmet eden birisi olarak kalır. Özgürlük, korkak olmayan bir insanın arzusuna dönüşür. Düşünmeye başlayan düşünülmüşün üzerine kendi analitik mantık süzgecinden geçirebilme cesareti göstermek kişiyi özgürlüğüne ulaştırır.

Son olarak, kişinin sıradan bir birey olmaktan çıkıp özgürlüğüne kavuşması için geleneklerinden sıyrılıp düşünmeye başlaması ve evrensel olana yönelmesi gerekmektedir. Özgürlüğün temeli, kuşku duymakla başlar. Bazı şeyler bireye anlamsız ve absürt geldiğinde beynindeki kararların ve düşüncelerin gerçekten kendisi için en anlamlı olanı mı olduğunu sorgulamaya başlar. Akıl etme melekesi soruları doğurarak ve ardından gelen, anlam arayışı bilincini hatırlayarak ruhsal özgürlüğüne göz kırpmış olur ve her şeyden öncesi, var olur.

Selin Yıldız