Ana SayfaÇ(alıntı)'Osmanlı Felsefi Çalışmaları' ve 'Voltaire' Üzerine Notlar

‘Osmanlı Felsefi Çalışmaları’ ve ‘Voltaire’ Üzerine Notlar

‘Tanzimat’tan Cumhuriyet’e devreden felsefe mirasımızı, sürece doğrudan müdahil kurucu aktörlerin arayışlarına tanıklık eden felsefî metinlerle gündeme getirmeyi amaçl[ayan]’ Osmanlı Felsefe Çalışmaları Dizisi‘nden yeni kitaplar yayımlandı. Çizgi Kitabevi, ‘Osmanlı Felsefe Çalışmaları’ dizisini şöyle tanıtıyor: ‘(Bu dizi) ülkemizde giderek daha güçlü bir biçimde köklerini arayan felsefenin tarihsel kaynaklarına yönelik ilgi ve arayışlara önemli bir katkı sağlıyor.’

Osmanlı Felsefe Çalışmaları

Bunun gerçekten can alıcı bir tespit olduğunu düşünüyorum. Osmanlı’da felsefî düşüncenin olmadığı konusundaki yerli oryantalist tavırlar dolayısıyla, Türk entelijansiyası neredeyse Osmanlı’da düşünme pratiği diye bir şeyden söz edilemeyeceğine karar vermişti: ‘Osmanlı’da düşünce hayatı yoktur!’ Tıpkı Divan şiiri gibi, Osmanlı entelektüel mirasını değersizleştiren ya da göz ardı eden bu ideolojik dayatmanın karşısına, Çizgi Kitabevi’nin bu dizisi, Tanzimat sonrası Osmanlı’nın felsefî müktesebatıyla çıkıyor.

tanzimat-felsefe

Bugüne kadar yayımlanan kitaplar, bu müktesebat konusunda yeterince açıklayıcıdır: Ahmed Midhat Efendi’nin ‘İktisad Metinleri’, Descartes’tan ‘Usul Hakkında Nutuk’ (Çeviren: İbrahim Edhem Mesud), Rıza Tevfik’in ‘Bergson Hakkında’sı, Ziya Gökalp’in ‘Felsefe Dersleri’, Mehmed Emin Erişirgil’in ‘Descartes ve Kartezyenler’i, Fatma Aliye Hanım’ın ‘Terâcim-i Ahvâl-i Felasife’si, Abdullah Cevdet’in ‘Fünûn ve Felsefe ve Felsefe Sânihâları’, Zekeriya Kadri’nin ‘Wilhelm Leibniz’i, Rıza Tevfik’in ‘Darülfünûn Felsefe Ders Notları’ [Geçerken belirteyim: Büyük yazar, düşünür, müzisyen ve sinemacı sayın Zülfü Livaneli, Rıza Tevfik’in ‘sakallarından dolayı filozof sayıldığını’ iddia etmişti!], Fatma Aliye Hanım’ın ‘Tedkik-i Ecsâm’ı, Halil Nimetullah’ın (Öztürk) ‘Dârülfünûn’da Felsefe Dersleri’, İbn Miskeveyh, Ali Suavi ve Manastırlı Mehmed Rifat’ın metinlerinden oluşan ‘Kebetos Pinaks: İnsan Yaşamının Tablosu’, Hoca Tahsin’in ‘Târih-i Tekvîn yahud Hilkat’i ve Beşir Fuad’ın ‘Voltaire’i…

Çizgi Yayınevi’nin de bildirdiği gibi, her kitabın girişinde yer alan sunuş yazıları da ‘modernleşmeyi bir zihniyet dönüşümü sorunu hâline getiren Osmanlı aydınlarının felsefeye atfettikleri anlamı, merkezinde ‘değişim’ olgusu bulunan toplumsal, siyasal, kültürel süreçlerle ilişkilendirilerek, modernleşmeci ideolojik projeler bağlamında sunuyor.’

(Okurlarım belki de hatırlayacaklardır: Ziya Gökalp’in Malta’da sürgünde iken, oradaki arkadaşlarına verdiği felsefe dersleri’nin kitaplaşması üzerine geçen yıl bu sütunlarda (Bkz: Zaman, 20 Ocak, 2010] bir yazı yazmış ve bu kitabın yayımlanma serüveninden söz etmiş, Doç.Dr. Erdoğan Erbay ve Yard.Doç. Dr. Ali Utku’nun Gökalp’ın elyazmalarını nasıl ele geçirdiklerini uzun uzun anlatmıştım.)

Osmanlı Felsefe Çalışmaları’ dizisinden yakın tarihte 2. baskısı yapılan Beşir Fuad’ın ‘Voltaire’i üzerinde durmak istiyorum. Gerçekten de Tanzimat rasyonalizminin felsefî anlamda Pozitivist ve edebî anlamda Naturalist (ve Realist) bir zihniyet dönüşümüyle yeniden üretilmesinde Beşir Fuad’ın katkısı büyüktür.

Beşir Fuad’ın Voltaire’i

Beşir Fuad’ın Voltaire’ini ise, kitabı çevriyazı ve sadeleştirerek yayıma hazırlayan Doç.Dr. Erdoğan Erbay ve Yard. Doç.Dr. Ali Utku’nun ‘Sunuş’ yazılarında belirttikleri gibi, ‘Ondokuzuncu yüzyıl Türk aydınının misyonuna model teşkil eden prototipi ve onu üreten ütopya, kurgu ve ideolojiyi dillendiren apolitik bir metin, bir manifesto olarak okumak gerekeceği[ni]’ öne sürüyorlar: Bu tesbit elbette doğrudur;-ama söz konusu pozitivist ‘model’in yirminci yüzyılda Kemalizm bağlamında yeniden üretildiğini ve artık ‘ütopya, kurgu ve ideoloji[siyle]’ politik bir tavır alışın manifestosuna dönüştüğünü de göz ardı etmemek gerekir.

Kitapta Prof. Dr. Remzi Demir’in ‘Beşir Fuad ve Voltaire’ başlıklı çok yararlı bir makalesi de yer alıyor. (Bu kitap üzerinde yazmaya önümüzdeki hafta da devam edeceğim.)

Hilmi Yavuz
www.zaman.com.tr
h.yavuz@zaman.com.tr

Editör (CMD)
Editör (CMD)http://www.felsefehayat.net
Yazılarını Mavi Melek Edebiyat Topluluğu, Düşünbil gibi dergilerde yayınlama fırsatı buldu. FOL Kitap öncülüğünde bazı kitapların hazırlanmasında görev aldı. Bu kitaplardan bazıları "Sorunsallıkta Yaşamak", Jan Patočka, Plotinos, "Tanrı, Ruh ve Mit", Henri Bergson. 2009 yılından bu yana felsefehayat.net'in (kurucu) editörlüğünü sürdürmektedir.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

DİĞER YAZILAR

Dahası - Ötekiler - BAŞKASI

Hasret

Kalbimi hoplatan da ne? Nedir beni dışarı çeken? Çevirip de sıkarak Evden itip yuvadan eden? Aynı ta oradaki bulut Kayalardan sıvışır gibi! Göç etmek istiyorum Varmak ve kalmak bengi! Aha salkıyor kargalar Dostane...

Anadil ve Biricik

Anadil sözcüğünün karşılığı kalıp terimi olsa gerek. Türkçe’deki anlamıyla anadil dizginli olmanın en uç noktası değildir diye düşünüyorum. Buna rağmen anadilciler olarak her Tek...

Noviembre

Filmin, özü bu sanırım. Alfredo (Óscar Jaenada) karakteriyle özdeşleşen Noviembre gerçek bir öyküye dayanıyor. Sokaklarda bedava gösteri yaparak hayatlarını sürdüren bir grup genç oyuncunun mücadelesini anlatan...

Hakikatin Ozanı Parmenides: ‘Hakikat Akıl ile İdrak Edilir!’

İnsanın Hakikat ile bizzat diyalog halinde olması kadim ve gizil bir fenomendir; Tanrı ya da Hakikat ile ilişki kurma arzusunun mahiyetine bakıldığında bir tarafıyla...

Hiçbir Yerdesin!

Sus ve dinle bak, gece bile sana sorular getiriyor rüyalarında. Beynin düşünmesin artık. Vazgeç hayallerinden. Ellerin çoğalıyor görüyor musun? Soruların cebinde dursun. Aman ha...

Nasıl Yazmalı?

Ben gönlümce yazabilmek için evime çekiliyorum. Kimsenin bana el uzatamayacağı, söz edemeyeceği yabancı bir ülkede oturuyorum. Öyle bir yer ki tanıdığım hiç kimse okuduğu...

Benim Günahım Aşktır

Benim günahım aşktır, senin erdemin nefret: Sevgi günahtır diye günahımdan nefret bu. Gel, kendi durumunu benimkine kıyas et, Görürsün siteminin ne haksız olduğunu. Haklıysa da, o sözler kızıl...

Şeytan’a Dualar

ey bütün meleklerin en bilge, güzeli, sen, yazgısı dönük tanrı, yoksun tüm övgülerden, sen, ey şeytan bu uzun sefaletime acı! ey sürgünler prensi, haksızlığa uğrayan, yenildiğinde bile, güçlü,...

90 Dakikada NIETZSCHE-II

Güç İstemi, Nietzsche’nin felsefesindeki en önemli düşüncedir. Bu düşünceyi iki kaynaktan geliştirir: Schopenhauer’in ve Eski Yunanlıların düşün hayatlarından. Schopenhauer, dünyanın çok güçlü ve kör olan...

Yeşilçam mı, Hollywood mu?

Artık sinema tat vermiyor. Fazlaca film izleyen biri olarak Hollywood' un son durumunun içler acısı olduğunu düşünüyorum. Kendi kendini tekrar eden yapısıyla ve klişeleriyle...

Bu Kitaplar Olmadan Tatil Bavulunuzu Hazırlamayın!

Kitap okumadan geçen bir yaz tatili düşünülemez! idefix.com, kumsaldaki vaktinizi daha eğlenceli ve keyifli geçirmeniz için deniz kenarında okunacak en güzel kitapları bir araya...

Klostrofobik Saat Kulesi

Bu kente denizden girilmesi gerektiğini bir modern seyyahın el kitabından öğrenmiştim. Önce siluetin karşılaması gerekirmiş kişiyi. Ziyaretçi kişinin içinin ilhamla dolup taştığı anda da...

Korkuyor

İnsanların çoğu kaybetmekten korktuğu için, sevmekten korkuyor. Sevilmekten korkuyor, kendisini sevilmeye layık görmediği için. Düşünmekten korkuyor, sorumluluk getireceği için. Konuşmaktan korkuyor, eleştirilmekten korktuğu için. Duygularını ifade etmekten korkuyor,...

Sen’in Ben’deki Yansıman

ateş teninin o yatakta parlamasıdır sonra kan kokusu ellerinde aşk ilacıyla yalnız bir adamı çağırır öpücük en ıslak kaçıştır sonra gözlerin içinde ayışığıyla uslanmaz karanlığı yaratır ruhlarımız en akışkan haliyle ölümü arzulayan bedenlerimizi kıskanır her yanımızı saran saflığın kutsanmasıdır henüz...

Kiliselerin ve Kilise Bezemelerinin Sembolizmi

Dini görevlere ve konulara mahsus olan tüm şeyler ilahi anlamlarla ve hikmetlerle doludur ve kutsal güzellikle dolup taşarlar. (...) Kutsal Kitap’ta farklı anlamlar vardır:...