Tekamül her ne kadar lineer, art arda basamaklar tarzında çıkıyormuş gibi gözüküyorsa da, aslında böyle değildir. Basamaklar tarzında tekamül yoktur; o basamaklar ancak spiraller tarzında mevcuttur. Tekamülü üst üste halkalar halinde, büyük bir yay şeklinde düşünebiliriz. Gelişimde lineer bir gidiş değil, spiral bir ilerleyiş vardır. Tekamül, helezonik bir şekilde yükselip giden bir sistemdir.
Bir yay diliminden öbür yay dilimine geçinceye kadar, yatay ve yavaş yavaş yükselmek söz konusudur. Tedriç Yasası‘na göre dereceli bir yüksel iş içerisinde gitmek mecburiyetindeyiz. İncelediğimiz zaman görürüz ki, kendimizde dahil, etrafımızdaki hiçbir şey birden bire, dikine yükselen bir çizgi çizmemektedir. Önce daima bir plan araştırması yapıp, sonra yavaş yavaş o plan üzerinde bir yükselmeye doğru gidilmektedir. Burada, önce toprak üzerinde duran ve sonra yavaş yavaş, döne döne yükselen bir uçağı düşünebiliriz.
Bu çıkışları varlığın kendisi ayarlar. Hiçbir şekilde empozisyon söz konusu değildir. Bu, insanın gayretidir. Bu, vicdanıyla beraber kendi şuurunun kendi aksiyonunun sonucudur. Her realiteyi hem yatay hem de dikey şekilde tekrar ede ede, döne döne öğrenir.
Kartallar böyle yükselirler; dikine havalanmazlar, döne döne çıkarlar yukarılara… Hatta öyle ki, o çıkışı sırasında fazla enerji de harcamaz. Kanatlarıyla oradaki hava akımlarına oturur ve o rüzgarlar onu alır, götürür. O sadece, arada bir kanatlarını çırparak dengesini sağlar ve yorulmaz.
Kuşlar gibi olmak çok zor iş… Onlar kendilerini bu ilahi maksada, bu ilahi tesiri kendilerine tanımış olduğu doğallığa bırakabilecek yapıdalar. Çünkü onların henüz benlikleri yoktur. Ancak benlik seviyesine geldiklerinde, ayaklarını çok dikkatli basmak zorunda kalacaklardır. O zaman biz insanlara dönerler. Ve ondan sonra, kaybetmiş oldukları bu büyük hasletlerini, büyük sezgilerini yeniden kazanmak için üst üste birçok din gelir. Bizim ipimiz sağlam iptir. Bizim yolumuz iyi yoldur. Gelin bize uyun; biz sizi götürürüz” denir.
Ergün Arıkdal; Büyük Sentez Tekamül
